Tytuł wystawy został zapożyczony z pieśni Franciszka Schuberta z 1817 roku. Wyjątkowy charakter utworu eksponującego motyw Śmierci, w ramionach której Dziewczyna zapada w błogi sen, wyznacza także wątek tematyczny wystawy.
Jak romantyczny wątek śmierci ma się do twórczości współczesnej artystki? Czy postrzega siebie jak Dziewczynę poddaną przemijaniu? Ten uniwersalny aspekt kondycji człowieka wydaje się być wyparty w dzisiejszej zracjonalizowanej i materialistycznej kulturze skoncentrowanej na życiu doczesnym. Może pojawić się jedynie w subiektywnym, jednostkowym doświadczeniu ciała poszukującego swojej tożsamości, swojego początku i końca.
Punktem wyjścia wystawy są trzy filmy Anety Grzeszykowskiej z „czarnej serii” – Black (2007), Ból głowy (2008), Bolimorfia (2010). Poruszają wiele wątków, jednak wiodącym zdaje się być motyw śmierci. W warstwie wizualnej łączy je głębia całkowitej czerni, z której wyłania się, bądź w którą wnika białe ciało artystki dążące do odzyskania utraconej jedności i tożsamości przy pomocy „anatomicznej” pantomimy. Czerń można odczytywać jako bezczasową przestrzeń nieświadomości czy koszmaru sennego, ale także jako czeluść – symbol śmierci. W filmach dochodzi do wyraźnej erotyzacji śmierci. I o ile w czasach Schuberta to seks, a nie śmierć był tabu, dzisiaj na odwrót: seks jest wszędzie, o śmierci mówi się niewiele lub wcale.
Kolejny film At Land wprowadza postać innej artystki, Mai Deren, przedstawicielki amerykańskiej awangardy. Oryginalnie At Land to tytuł niemego czarno-białego filmu Deren z 1944 roku, który Grzeszykowska udźwiękowiła, podkładając odgłosy otoczenia oraz dialogi zapożyczone z książki Deren An Anagram of Ideas on Art, Form and Film. Film składa się z szeregu somnambulicznych scen, w których występuje Deren odbywająca rodzaj fizycznej i psychicznej podróży. Grzeszykowską z Deren łączy performatywność własnego ciała, stosowanie rodzaju dokamerowej choreografii oraz formalne eksperymenty obalające tradycyjne pojmowanie czasu i przestrzeni.
Seria czarno-białych fotografii Negative Book to nowy projekt zrealizowany specjalnie na wystawę w Zachęcie. Artystka dekonstruuje fotografię pozytywową, wpisując się tym samym w rozważania na temat charakteru fotograficznego medium i jego różnorakich transformacji. Punktem wyjścia stała się tu tradycyjna fotografia rejestrująca osobiste sytuacje. W przeciwieństwie do wcześniejszego Albumu (2005) – składającego się z klasycznych zdjęć z rodzinnej kolekcji, z których artystka usunęła swoje wizerunki – w Negative Book na każdym zdjęciu widoczna jest jej postać. Cała seria powstała w oparciu o dwa fotograficzne zabiegi. Pierwszy to ekspozycja ciała w całości bądź tylko częściowo pomalowanego na czarno (z zaznaczeniem bielą wszystkich cieni), co na negatywie daje efekt odwrotny – ciało przybiera jasną barwę. Zabieg ten staje się szczególnie widoczny, gdy postać artystki sąsiaduje na zdjęciach z innymi osobami, których kolor skóry utrzymany jest w negatywowej czerni. Drugi zabieg to użycie zdjęć w wersji negatywowej.
Taka manipulacja (zarówno medium, jak i widzem) wydaje się podważać wiarę w obraz, jaki otrzymujemy za pośrednictwem pozytywowej fotografii przekonująco odbijającej rzeczywistość. Ale przecież nie o samą analizę medium tu chodzi. Negative Book łączy z poprzednimi pracami artystki skupienie na ekspozycji własnego ciała i jego performatywności – otrzymujemy rodzaj intymnego dziennika. Tyle że negatywowy charakter zdjęć i pozytywowe zabiegi z ciałem odrealniają je, pozbawiając możliwości identyfikacji wizualnej oraz odzierają je z warstwy emocjonalnej, co z kolei czyni indywidualność i tożsamość względną. W efekcie osobiste sytuacje przeradzają się w ontologicznie zimną i surową grę czerni i bieli. Buduje to dystans, a może nawet wywołuje rodzaj lęku. Na niektórych zdjęciach z głęboką czernią kontrastuje jasna, bezduszna twarz artystki. Śmierć i Dziewczyna.
Prace Anety Grzeszykowskiej znajdują się m.in.: Guggenheim Museum w Nowym Jorku, Hammer Museum w Los Angeles, Rubell Family Collection w Miami, Fotomuseum Winterthur w Zurychu, Sammlung Verbund w Wiedniu, Goetz Collection w Monachium, Muzeum Sztuki w Łodzi i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Wybrane wystawy indywidualne: Archiwum prywatne, Galeria Raster, Warszawa (z Janem Smagą) 2012; Headache, Contemporary Art Museum, St. Louis, 2011; Lovetime, HarrisLieberman Gallery, Nowy Jork, 2011; Foreign Body, Heidelberger Kunstvereins, Heidelberg, 2010.
Wybrane wystawy zbiorowe: A Disagreeable Object, Sculpture Center, Nowy Jork, 2012; La Triennale, Palais de Tokyo, Paryż, 2012; Ostalgia, New Museum, Nowy Jork, 2011; Fast forward 2. The Power of Motion, Media Art Sammlung Goetz, ZKM Museum of Contemporary Art, Karlsruhe, 2010; 3xTAK. Pokaz nowych zakupów, darów i depozytów do kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2009; Beg Borrow and Steal, Rubell Family Collection / Contemporary Arts Foundation, Miami, 2009; Pre-Emptive, Kunsthalle Bern, 2006; 4th Berlin Biennale, 2006.
