Data powstania: 23.06.2025

Studium przestrzeni, 1958

rekonstrukcja z wykorzystaniem obrazów z wystawy w roku 1958 oraz obrazu z 1963 roku

Wojciech Fangor od początku lat 50. dzięki współpracy z architektami, m.in. Jerzym Sołtanem, Oskarem Hansenem i Stanisławem Zamecznikiem, rozwijał w swojej praktyce malarskiej zainteresowanie przestrzenią jako środkiem artystycznym. Jego minimalistyczne, abstrakcyjne obrazy z lat 1957–1958 stwarzały iluzję przestrzeni wewnątrz płótna, ale też wykraczania form poza jego powierzchnię. Powstałe we współpracy z Zamecznikiem Studium przestrzeni stanowiło wynik wspólnych poszukiwań rozwiązań plastycznych, które prowadziły do stworzenia dzieła włączającego przestrzeń, ruch i czas. Wystawa pod tym tytułem odbyła się latem 1958 roku w Salonie „Nowej Kultury” mieszczącym się we foyer Teatru Żydowskiego przy ul. Królewskiej w Warszawie i prezentowała 20 obrazów Fangora.

Kilka dni po jej otwarciu Fangor napisał w tekście jej towarzyszącym: „Celem [...] jest pokazanie zależności przestrzennych pomiędzy obrazami. Nie interesuje mnie to, co się dzieje wewnątrz poszczególnego obrazu, ale to, co zachodzi pomiędzy obrazami. Obrazy są anonimowymi częściami zespołu, który zaczyna spełniać się w przestrzeni rzeczywistej. Widz obierając drogę wśród tej grupy obrazów, staje się automatycznie współtwórcą dzieła”.

Studium przestrzeni zostało przyjęte z dystansem i spotkało się z niezrozumieniem, dopiero kilka dekad później uznano je za pionierski przykład environment. Wkrótce powstały kolejne wystawy autorstwa Fangora i Zamecznika, eksplorujące podobne zagadnienia, jak Kolor w przestrzeni na wystawie sztuki polskiej w Stedelijk Museum w Amsterdamie (1959) czy przed budynkiem Zachęty (1961). Swoje doświadczenia i refleksje z tym związane podsumowali w napisanym wspólnie Manifeście (1960).