Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki i Instytut Narutowicza zapraszają na wydarzenie upamiętniające prezydenta Gabriela Narutowicza, a także poświęcone refleksji nad kondycją debaty publicznej w Polsce.

Demokracja nie jest dana raz na zawsze. Słabnie, gdy oswajamy się z językiem nienawiści, agresja przestaje nas poruszać, a milczenie przejmuje obowiązki odpowiedzialności. Dlatego dziś – w miejscu naznaczonym historią — mówimy o tym głośno.

Sto trzy lata temu przed budynkiem Zachęty zginął prezydent Gabriel Narutowicz. To miejsce pamięta moment, w którym słowa przerodziły się w przemoc. Dziś wracamy do ówczesnych wydarzeń, by upominać się o kulturę rozmowy i o wspólnotę, których demokracja potrzebuje, by trwać.

godz. 17
Przemoc polityczna w Polsce — debata

goście: Kacper Rękawek, Cezary Łazarewicz, Przemysław Witkowski
prowadzenie: Katarzyna Kasia

Rozmowa o źródłach agresji w życiu publicznym, o mocy języka i o tym, jak budować bezpieczeństwo oraz odpowiedzialność w przestrzeni politycznej.

godz. 18
Spotkanie z Łukaszem Surowcem oraz pokaz premierowego filmu o wyborze Gabriela Narutowicza na prezydenta

FORMULARZ UCZESTNICTWA W PROJEKCJI DOSTĘPNY NA DOLE STRONY

Łukasz Surowiec przywołuje historię, którą pamięta niewielu.

Dziewiątego grudnia 1922 roku Gabriel Narutowicz zostaje wybrany na prezydenta. Dwa dni później przyjmuje zaprzysiężenie — w atmosferze napięcia, lęku i narastającej przemocy. Ulice Warszawy stają się miejscem ataków na osoby uznawane za „niepolskie”, głównie Żydów. Nacjonalistyczne bojówki próbują uniemożliwić prezydentowi i posłom dotarcie do Sejmu.

Jedenastego grudnia na placu Trzech Krzyży ginie Jan Kałuszewski — działacz robotniczy, związkowiec, członek Polskiej Partii Socjalistycznej, trafiony kulami endeckich bojówek podczas ulicznych rozruchów. Jego postać powraca w filmie i w portrecie przygotowanym przez artystę na podstawie jedynego zachowanego zdjęcia.

Zapraszamy na filmowy spacer śladami wydarzeń grudnia 1922 roku. Wspólnie przywołamy pamięć o ofiarach tamtych dni i zadamy pytania o obecność przemocy w kształtowaniu naszej współczesnej tożsamości.

godz. 19
Działanie performatywne Marty Romankiv i spotkanie z artystką

Zapraszamy na wyjątkowe wydarzenie, które angażuje publiczność w refleksję nad władzą, wspólnotą i przestrzenią dla głosu każdego z nas.

Sto trzy lata temu w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych Eligiusz Niewiadomski, polski nacjonalista, malarz i krytyk sztuki zastrzelił pierwszego prezydenta Polski. Ta historia nie należy wyłącznie do przeszłości, ale odwołuje się też do teraźniejszości i przyszłości, prowokując do zastanowienia się, czego uczą nas takie wydarzenia i jaką wspólnotę chcemy dziś budować.

Marta Romankiv zaprasza do wspólnotowego performansu, który stawia fundamentalne pytania: komu dajemy przestrzeń do formułowania politycznych wizji przyszłości i czy tworzymy ją sami dla siebie? Tego dnia w Zachęcie, w centralnym, reprezentacyjnym miejscu, stanie prezydencka mównica. Każda osoba — niezależnie od płci, pochodzenia, tożsamości, normatywności czy nienormatywności, sprawności czy niesprawności — może wygłosić własne „prezydenckie” przemówienie. To moment, w którym utopie spotykają się z rzeczywistością, a głos jednostki staje się częścią wspólnej narracji. Wszystkie przemówienia zostaną nagrane i odtworzone następnie w przestrzeni galerii, składając się na zbiorową pamięć i refleksję nad tym, co oznacza władza, odpowiedzialność i przestrzeń dla głosu każdego z nas.

godz. 20
Koncert zespołu Hańba!

Zespół powstał jako fikcyjna orkiestra uliczna. Bohaterowie tej opowieści, wspierani przez słowa poetów – od Juliana Tuwima i Władysława Broniewskiego, po mniej znanych, jak Edward Szymański, Lucjan Szenwald, Zuzanna Ginczanka czy Józef Wittlin – a także przy użyciu podwórkowego instrumentarium, piętnowali zło i nienawiść świata lat 30. i 40. XX wieku.

Dziś, w drugiej dekadzie działalności zespołu, granice między fikcją, poezją a historycznym kontekstem zacierają się. Opowieść Hańby! staje się równocześnie komentarzem o smutnym obrazie współczesności, w którym historia spotyka się z teraźniejszością.

W 2018 roku członkowie zespołu zostali uhonorowani Paszportem „Polityki” „za muzyczno-literacko-polityczną rekonstrukcję, która zaskakuje: twórczo odświeża formułę folku i punka, a przy tym celnie opisuje dzisiejsze polskie konflikty i zagrożenia”.

Wydarzenie współorganizowane przez Dzielnicę Śródmieście

Współorganizatorzy:

Wydarzenie współfinansowane przez: