Nieujarzmione przedmioty. Dzieło sztuki w perspektywie spekulatywnego realizmu
Wykład Marcina Rychtera

Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)
wstęp wolny

Spotkanie z cyklu Sztuka i filozofia towarzyszące wystawie Magdalena Więcek. Działanie na oko.

Spekulatywny realizm jest pierwszym nurtem filozoficznym o globalnym zasięgu, który ukonstytuował się już w nowym tysiącleciu. Jego przedstawiciele nie przemawiają jednym głosem, różnią ich poglądy, pojęciowość i filozoficzne temperamenty, lecz zgadzają się zasadniczo co do potrzeby wyjścia poza horyzont postmodernizmu, a nawet poza wcześniejszą perspektywę określaną jako „zwrot lingwistyczny”. Zadanie filozofii nie polega, ich zdaniem, na krytycznym odnoszeniu się do dyskursu i mnożeniu jego metapoziomów, lecz na próbie uchwycenia rzeczywistości „nieskorelowanej”, niezależnej od ludzkiego spojrzenia. Filozofia powinna „odwojować” rzeczywistość pozadyskursywną, z której wydziedziczyły ją nauki przyrodnicze. Musi to jednak czynić właściwymi sobie metodami, a więc za pomocą spekulacji. W spekulacji tej zasadniczą rolę odgrywa redefinicja pojęcia „przedmiotu” podważająca nowożytny dogmat, że przedmiot jest zawsze korelatem podmiotu. Quentin Meillassoux wprowadza kategorię „pra-skamieliny”, czyli przedmiotu istniejącego poza jakąkolwiek świadomością, a Graham Harman nazywa wręcz całą swoją twórczość „filozofią zwróconą ku przedmiotom” (object oriented philosophy), choć są to przedmioty niesprowadzalne do ich ludzkiej percepcji, autonomiczne, dziwne, nieprzewidywalne, nieujarzmione.

Idee spekulatywnych realistów — być może zbyt radykalne, aby osadzić się na dobre na gruncie akademickiej filozofii — od samego początku inspirowały artystów, kuratorów i krytyków sztuki. Pod ich wpływem powstały już dziesiątki, o ile nie setki dzieł, wystaw, spektakli, performansów, a nawet realizacji architektonicznych. Brytyjski krytyk Suhail Malik nazwał ten nurt „filozofią kuratorów” twierdząc, że dostarcza on nowego paradygmatu dla rozumienia i uprawiania sztuki. Filozofowie odwzajemniają to zainteresowanie, Harman określił nawet estetykę jako nową „filozofię pierwszą”. Podczas spotkania przyjrzymy się bliżej tym związkom, zastanowimy się, dlaczego nowa filozofia przedmiotu inspiruje sztukę i czy może ona dostarczyć nowych narzędzi do jej opisu.

Marcin Rychter — filozof, eseista, tłumacz (m.in. J. Leara, R. Brassiera, G. Harmana, S. Themersona, W. C. Guthrie’go, W. Audena, D. H. Lawrence’a, S. Armitage’a), redaktor kwartalnika „Kronos”, współpracownik miesięcznika „Literatura na Świecie”, twórca autorskich programów nauczania filozofii wdrażanych na Uniwersytecie Warszawskim i w Muzeum Łazienki Królewskie, muzyk i producent muzyczny. Obecnie zajmuje się badaniem filozoficznych aspektów przemian kulturowych dokonujących się za sprawą rozwoju techniki komputerowej.  

Sztuka i filozofia to cykl wykładów i seminariów organizowanych we współpracy z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.

prowadzenie: dr Monika Murawska, dr Mateusz Salwa, dr Piotr Schollenberger

Terminy pozostałych wykładów: środy godz. 17
9.03; 23.03; 6.04; 20.04; 4.05; 18.05; 1.06; 8.06

Wydarzenie towarzyszące wystawie
  • 16.02 – 13.04.2016
    Magdalena Więcek
    Działanie na oko

    Działanie na oko Magdaleny Więcek to kolejna w Zachęcie monograficzna prezentacja twórczości polskiej rzeźbiarki XX wieku. Wystawy takich artystek jak Alina Szapocznikow, Alina Ślesińska czy Barbara Zbrożyna ujawniały doniosłość ich poszukiwań i uniwersalność dzieł, a także proces budowania niezależności twórczej kobiet, w który wpisuje się również sztuka Magdaleny Więcek (1924–2008).

    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
Powiązane materiały
  • mediateka / audio
    Nieujarzmione przedmioty. Dzieło sztuki w perspektywie spekulatywnego realizmu
    Wykład Marcina Rychtera z cyklu „Sztuka i filozofia”
Nadchodzące wydarzenia
wszystkie
  • zdjęcie ludzie trzymający w górze patyki z wstążkami
    08.07 (WT) 12:30
    Zachęta dzieci! Otwarte warsztaty dla dzieci w wieku 7-13 lat
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 08.07 (WT) 17:30
    Malarstwo dla dorosłych. Przyjdź i zostań malarką/malarzem!
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • neonowo podświetlone pomieszczenie, ludzka sylwetka w tle
    10.07 (CZW) 12:15
    Czwartkowe oprowadzania po aktualnych wystawach
    (godz. 12:15 i 17:30)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 10.07 (CZW) 13:00
    II Okrągły Stół w sprawie Nowych Porozumień OFSW o wynagrodzeniach osób artystycznych za udział w wystawach
    Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)sala kinowa
  • 10.07 (CZW) 17:00
    Muzeum w pudełku. Warsztaty z projektowania artystycznych pomieszczeń dla dzieci w wieku 7-13
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • zdjęcie ludzie trzymający w górze patyki z wstążkami
    11.07 (PT) 12:30
    Robimy największe dzieło sztuki na świecie!
    Otwarte warsztaty dla dzieci w wieku 7-13 lat
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 11.07 (PT) 17:30
    Blisko
    Spotkanie z Michałem Jachułą – kuratorem wystawy „Przestrzenie"
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 11.07 (PT) 18:00
    Malarstwo dla dorosłych. Przyjdź i zostań malarką/malarzem!
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • zdjęcie bilbordów z napisami
    12.07 (SOB) 11:00
    Ziemia bez pamięci, ciało bez odpoczynku
    Warsztaty z Mariną Naprushkiną
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • dziecko w zielonym swetrze malujące farbami
    12.07 (SOB) 12:30
    Przyjdź i zostań malarką/malarzem!
    Warsztaty z cyklu „Co robi artyst(k)a?” dla rodzin z dziećmi w spektrum autyzmu
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • 12.07 (SOB) 13:00
    Spacer architektoniczny po Placu Małachowskiego
    plac Małachowskiego (przed Zachętą)plac Małachowskiego
  • 12.07 (SOB) 15:00
    Spacer choreograficzny na skwerze Małachowskiego
    plac Małachowskiego (przed Zachętą)plac Małachowskiego